---

ਵਿਭਾਗ ਬਾਰੇ

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗਡ੍ਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿਭਾਗ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਈ 1984 ਵਿਚ ਹੋਈ। ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਤੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਸੰਵਾਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਚੁੱਕੀ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨਿਲ ਨਰੂਲਾ ਜੀ ਤੇ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਾਣ ਰਹੇਗਾ। ਸ੍ਰੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ (ਪਦਮਸ੍ਰੀ) ਇਸਦੇ ਪੂਰਵਲੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿਚੋ ਇਕ ਮਾਨਯੋਗ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਭਾਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਸਰੂਪ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਵੱਲ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲ ਰਹੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਨਰਸਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਗੁਣਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰ ਕੇ ਮੰਚ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

ਇਸ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰੁਬਰੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :

1. ਘਰਾਣੇਦਾਰ ਗਾਇਕੀ ਤੇ ਸਲਾਨਾ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਸੰਨ 2004 ਤੋ ਲਗਾਤਾਰ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
2. ਸੰਨ 2005 ਤੋਂ ਸਾਲਾਨਾ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਗਾਇਕੀ ਜਿਵੇਂ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਭਾਗ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
3. ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਪ੍ਰੋ. ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ ਸੰਨ 2014 -2015 ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
4. ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਸਟੂਡੈਂਟ ਐਕਸਚੈਂਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੰਨ 2012 ਤੋਂ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਮੁੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਤੇ ਐਮ. ਐਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੜੌਦਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
5. ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

---

Department History

About Department

Punjabi University is the first University of the Punjab and Chandigarh , to start a department on its campus where both the girls and boys get a chance to take up the subject of music at postgraduate level and higher research. Since its establishment in May 1984, the department of music has taken up the task of providing guidance to the students towards their eternal quest for knowledge in the field of music. The Department has the pride to have Sh. Gurpartap Singh Gill and Late Dr. Anil Narula as its founder members. The Department had also the priviledge to have the guidance of S. Sohan Singh (Padmashree Awardee) as one of its former teachers. With the collective efforts of its worthy faculty members , the department has been quite successful in achieving its goal of providing higher education and advanced training to the students of music. The Department is also working for the promotion of the ethnic music of Punjab along with the tradition of classical music.

---

ਕਾਰਜ ਦਾ ਖੇਤਰ:

1. ਵਿਭਾਗ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੇਠ ਦਰਸਾਏ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ।
2. ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਸੰਕਲਪ, ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ
3. ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਪੱਖ
4. ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ।
5. ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਵਾਦਨ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਚਨਾਤਮਕ ਰੂਪਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ. ਅਤੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ।
6. ਮੌਜੂਦਾ ਪਰਿਪੇਖ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਤਾ.
7. ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ.
8. ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੰਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪਹਿਲੂ.
9. ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ.
10. ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਪਹਿਲੂ ਜਿਵੇਂ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਧਰਮ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਧਰਮ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਆਦਿ.
11. ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨਾਂ ਦਾ ਉਭਾਰ.

---

Thrust Areas of Research

Research is a significant activity of the department based on the following thrust areas

1. Indian classical music- concept, principles and history.
2. Aesthetical aspects of Indian classical music.
3. Study of various forms of the tradition of Music in Punjab and their contribution to Indian Music.
4. Characteristics of various compositional forms of vocal and instrumental music and the study of Gharanas.
5. Relevance of theory of Music in the present perspective and its contemporary aspects.
6. Teaching of Music as a subject.
7. Practical aspects of stage performance of classical music.
8. Critical and comparative study of Ragas.
9. Inter-disciplinary aspects of music such as music and culture, music and religion, music and sociology, music and psychology, music and religion , music and commercialization etc.
10. Emergence of new trends in Indian Music in global perspective.

---

Syllabus ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਡਾਊਨਲੋਡ

• Click to Download Syllabus ( ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਡਾਊਨਲੋਡ )

---

ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ

ਵਿਭਾਗ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਲਾਨਾ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ. ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਘੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਹਰ/ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ : ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : -

• ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਰਕਸ਼ਾਪ
• ਪ੍ਰੋ: ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ
• ਹੋਲੀ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ
• ਅੰਤਰ-ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਲਚਰਲ ਐਕਸਚੇਂਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
• ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ
• ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ
• ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ

---

ਉਪਰੋਕਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਭਾਗ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਮਵਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ. ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਨਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਲੜੀ ਵੀ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਨਾ ਪਰਿਕਰਮਾ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,ਪਟਿਆਲਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਭਾਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਥੇ ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਉੱਚ ਖੋਜ ਪੱਧਰ ( ਐਮ. ਫਿਲ ਅਤੇ ਪੀ. ਐਚ. ਡੀ)'ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਈ 1984 ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਗੀਤ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ.

---

Activities of Department

The Department arranges continuous annual programmes as under. Eminent musicians and folk artists are invited as experts in these programs.

• Classical Music Workshop
• Prof. Tara Singh Patiala Sangeet Sammelan
• Holi Sangeet Utsav
• Inter-University Cultural Exchange Programme
• Punjabi Sangeet Utsav
• Punjabi Folk Music Festival
• Classical Music Concerts

Apart from above activities the department keeps on organizing concerts of various renowned artists from time to time . A special concert series of the artists belonging to Patiala Gharana is also organized under the title Patiala Gharana Parikrama. Punjabi University is the first University of the Punjab and Chandigarh , to start a department on its campus where both the girls and boys get a chance to take up the subject of music at postgraduate level and higher research. Since its establishment in May 1984, the department of music has taken up the task of providing guidance to the students towards their eternal quest for knowledge in the field of music.

---

Courses Offered and Faculty

---

---